interior

The cathedral

As we step inside the Cusco Cathedral, we are entering a sacred space that blends centuries of history, art, and Andean spirituality. Built with massive blocks of stone brought from Sacsayhuaman between 1560 and 1664 (it took about 100 years!), the cathedral stands atop the Inca palace of Viracocha. It is a powerful testament to the fusion of indigenous and colonial cultures.

The architecture of the cathedral beautifully blends Spanish Renaissance and Gothic styles. Inside, the ceiling is supported by fourteen large cross-shaped pillars and features twenty-four vaulted sections. The cathedral is built in the shape of a traditional basilica, with three main aisles—one in the centre and one on each side. These aisles line up with the three doors you see on the front of the building. The pillars also help divide the space and support the large cross-shaped layout of the church.

Wchodząc do katedry w Cuzco, zanurzamy się w wieki historii, sztuki i duchowości andyjskiej. Zbudowana z masywnych bloków kamienia sprowadzonych z Sacsayhuamán w latach 1560–1664 (budowa trwała około 100 lat!), katedra powstała na miejscu dawnego pałacu Inków – Viracocha.

Architektura katedry to piękne połączenie stylów renesansu hiszpańskiego i gotyku. Wnętrze podtrzymuje czternaście masywnych filarów w kształcie krzyża, a sufit składa się z dwudziestu czterech sklepionych segmentów. Katedra ma klasyczny plan bazyliki – z trzema nawami: główną i dwiema bocznymi, które odpowiadają trzem wejściowym portalom. Układ wnętrza tworzy krzyż, co dodatkowo podkreśla sakralną symbolikę miejsca.

The cathedral is flanked by two churches: the Iglesia del Triunfo on the right, and the Sagrada Família on the left. We entered through the Iglesia del Triunfo. It is the first Christian church built in Cusco after the Spanish conquest. It was constructed in 1536 on the site of the Suntur Wasi, an Inca ceremonial building, according to the Spanish practice of building religious sites over indigenous ones to assert dominance and aid conversion. Its name, “Church of Triumph,” commemorates the Spanish victory over the Incas during the siege of Cusco—a victory that, according to Catholic tradition, was secured through divine intervention by Saint James the Great, patron saint of Spain. Legend holds that he descended from heaven to help the Spanish forces at a critical moment. Inside the church, a statue depicts Saint James on horseback defeating an Inca warrior, capturing this symbolic event. The chapel also contains several intriguing altars, paintings, and crucifixes.

Katedrę otaczają dwie boczne świątynie: po prawej stronie znajduje się Iglesia del Triunfo, a po lewej – Sagrada Família. Weszliśmy przez Iglesia del Triunfo, pierwszy kościół chrześcijański zbudowany w Cusco po hiszpańskim podboju. Powstał on w 1536 roku na miejscu Suntur Wasi – ceremonialnego budynku Inków – jako symbol dominacji Hiszpanów i chrystianizacji. Jego nazwa, „Kościół Triumfu”, upamiętnia zwycięstwo Hiszpanów nad Inkami podczas oblężenia Cusco. Zwycięstwo to, według katolickiej tradycji, było możliwe dzięki cudownej interwencji św. Jakuba Większego, patrona Hiszpanii, który miał zstąpić z nieba i pomóc hiszpańskim wojskom. Wewnątrz kościoła znajduje się rzeźba św. Jakuba na koniu, pokonującego wojownika Inków –symbol tego wydarzenia. W kaplicy można też zobaczyć historyczne ołtarze, obrazy i krucyfiksy.

From the Iglesia del Triunfo, we pass through a small archway into the main body of the cathedral.

In the central part of the cathedral stands the magnificent High Altar, crafted from over 1,250 kilos of silver. This neoclassical masterpiece is adorned with intricate carvings and gold leaf, showcasing the opulence of colonial artistry. At its centre stands a statue of the Virgin of the Immaculate Conception, the cathedral’s patron saint. Beneath the altar lies a small arched crypt containing the remains of former archbishops of Cusco.

Z Iglesia del Triunfo przechodzimy przez niewielki łukowaty korytarz do głównej części katedry.

W centralnym punkcie katedry znajduje się imponujący ołtarz główny, wykonany z ponad 1250 kilogramów srebra. W centrum ołtarza znajduje się figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia – patronki katedry. Pod ołtarzem znajduje się mała krypta z pochówkami dawnych arcybiskupów Cusco.

Adjacent to the altar is the sacristy, decorated with portraits of these bishops and a striking painting of the Crucifixion—possibly by Alonso Cano—depicting Christ’s agony with moving realism.

Obok ołtarza mieści się zakrystia, ozdobiona portretami biskupów oraz dużym obrazem Ukrzyżowania – przypisywanym Alonso Cano – który w realistyczny sposób ukazuje cierpienie Chrystusa.

The original wooden altar is located at the very back of the cathedral, behind the present silver altar. Opposite it are the choir stalls. The cathedral also features fourteen side chapels, each containing different works of art: statues of saints and virgins, as well as paintings.

Drewniany ołtarz pierwotnie będący głównym ołtarzem katedry dziś znajduje się za srebrnym ołtarzem, w tylnej części świątyni. Po przeciwnej stronie umieszczone są bogato rzeźbione stalle chórowe. Katedra posiada również czternaście bocznych kaplic, w których można podziwiać różnorodne dzieła sztuki: rzeźby świętych i Madonn, a także liczne malowidła.

Much of this artwork comes from the Escuela Cuzqueña (Cusco School of Art), founded by the Spanish to train the descendants of the Incas in European Renaissance artistic techniques. This school is known for blending 17th-century European devotional styles with the vivid colour palette and iconography of indigenous Andean artists. Its most renowned representatives include Diego Quispe Tito, Basilio Santa Cruz Pumacallao, Basilio Pacheco, and Marcos Zapata. The latter is especially famous for his interpretation of the Last Supper, where the main dish is a traditional roasted guinea pig. Another iconic piece is a depiction of the Virgin Mary wearing a mountain-shaped skirt with a river flowing around its hem—an artistic fusion of the Virgin with Pachamama (Mother Earth), blending Catholic and Andean symbolism.

Wiele z tych dzieł pochodzi ze Szkoły Cuzqueña (Escuela Cuzqueña) – szkoły artystycznej założonej przez Hiszpanów w celu nauczania potomków Inków zasad europejskiego malarstwa renesansowego. Styl szkoły charakteryzuje się połączeniem ówczesnych europejskich technik i religijnych tematów z kolorystyką i symboliką rdzennych artystów andyjskich. Do najbardziej znanych przedstawicieli szkoły należą Diego Quispe Tito, Basilio Santa Cruz Pumacallao, Basilio Pacheco i Marcos Zapata. Ten ostatni zasłynął malowidłem Ostatniej Wieczerzy, na którym głównym daniem jest tradycyjna pieczona świnka morska (cuy). Innym niezwykłym przykładem synkretyzmu kulturowego jest wizerunek Matki Boskiej w spódnicy przypominającej kształtem górę, u której podnóża płynie rzeka – symboliczne nawiązanie do Pachamamy (Matki Ziemi).

The choir of the cathedral is carved entirely from cedar wood, in a Baroque style that often blends into neoclassical influences. It features images of 42 male saints and 38 female saints, along with 24 lower seats and another 40 higher ones.

There is also the Sala de la Plata (Silver Room), a small side chapel displaying a collection of religious silver objects, many of them over a century old.

In the Chapel of the Lord of the Earthquakes, there is a blackened crucifix known as Señor de los Temblores (The Lord of the Earthquakes). The oldest surviving painting in Cusco depicts the city during the devastating earthquake of 1650. Townspeople are shown parading through the plaza with this crucifix, praying for the tremors to cease—an event that, according to legend, miraculously occurred. Every Holy Monday, the Señor is carried through the streets of Cusco in a solemn procession. Devotees throw ñucchu flowers at him—small red blossoms that resemble drops of blood and symbolize the wounds of crucifixion. The flowers leave a sticky residue, which captures smoke from votive candles placed beneath the statue—this is why the figure is now black. This crucifix is depicted in hundreds of paintings in Cusco (look at the top altar painting).

 

Chór katedry wykonany jest w całości z drewna cedrowego, w stylu barokowym z elementami neoklasycznymi. Przedstawiono w nim wizerunki 42 męskich i 38 żeńskich świętych oraz 24 dolne i 40 górnych siedzisk dla chóru.

Warto też zajrzeć do Sali Srebra (Sala de la Plata) – bocznej kaplicy, w której znajduje się kolekcja ponad stuletnich srebrnych przedmiotów sakralnych.

W Kaplicy Pana Trzęsień Ziemi (Capilla del Señor de los Temblores) znajduje się poczerniały krucyfiks znany jako Señor de los Temblores (Pan Trzęsień Ziemi). Najstarszy zachowany obraz w Cusco przedstawia to wydarzenie: w czasie wielkiego trzęsienia ziemi w 1650 roku mieszkańcy miasta wynieśli tę figurę w procesji na główny plac, modląc się o zatrzymanie wstrząsów – i według legendy, trzęsienie cudownie ustało. Co roku w Wielki Poniedziałek krucyfiks jest wynoszony w uroczystej procesji, podczas której wierni rzucają w jego stronę czerwone kwiaty ñucchu – przypominające krople krwi i symbolizujące rany Chrystusa. Kwiaty zostawiają lepką warstwę, która z czasem pochłania dym z palonych pod krzyżem świec – dlatego figura dziś jest czarna. Ten krucyfix zobaczymy w różnych wersjach na dziesiątkach obrazów w Cuzco (górny obraz na tym ołtarzu).

Neverland in Blenheim

As we stepped through the main door of Blenheim Palace, we entered the Neverland. Literally. The opulent staterooms have been beautifully reimagined this Christmas to bring to life scenes from J.M. Barrie's classic, “Peter Pan”. Each room has been transformed into a vibrant storybook tableau, creating a beautiful, immersive experience.

Przekraczając główne drzwi Blenheim Palace, wchodzimy do Nibylandii. Wystawne pokoje pałacu zostały na czas świat zamienione w sceny z klasycznej książki J.M. Barrie, „Piotruś Pan”.  

We marvelled at the sight of Peter Pan soaring behind a window while Nana kept her watchful eye on the cosy living room. Following the enchanting glow of Tinkerbell, we wandered through the lavishly decorated state rooms, adorned with sparkling baubles and festive Christmas trees.

Piotruś Pan szybował za oknem, podczas gdy Nana czujnie obserwowała przytulny salon. Podążając za czarującym blaskiem Dzwoneczka, przeszliśmy przez bogato dekorowane komnaty pałacowe, pełne błyszczących bombek i świątecznych choinek.

Our adventure continued as we strolled through a moonlit London skyline, arriving at the captivating Mermaid Lagoon. We could hear the ticking of the clock that had been swallowed by the fearsome crocodile and even had the chance to meet the infamous Captain Hook aboard his magnificent pirate ship.

Nasza przygoda trwała dalej, gdy przechadzaliśmy się po rozświetlonej księżycem panoramie Londynu, docierając w końcu do urzekającej Zatoki Syren. Mogliśmy też usłyszeć tykanie zegara, który został połknięty przez słynnego krokodyla, a nawet mieliśmy okazję spotkać niesławnego kapitana Hooka na pokładzie jego pirackiego statku.

As part of our magical journey, we also took a moment to tie a ribbon to the Wishes Tree, and visited the Great Ormond Street Hospital. Our visit was a splendid escape into a storied world and then we followed with an afternoon tea.

Na końcu poświęciliśmy również chwilę na zawiązanie wstążki na Drzewie Życzeń i odwiedziliśmy Great Ormond Street Hospital. Nasza wizyta była wspaniałą ucieczką do świata znanego z dziecięcej historii a potem poszliśmy na popołudniową herbatkę.

The Moroccan Culinary Art Museum

The Moroccan Culinary Art Museum is a hidden gem nestled behind its medieval ochre walls in the heart of the medina, not far away from the Bahia Palace. As we step inside, we are transported to a tranquil oasis that makes us forget the relentless heat and noises of the outside world.

Muzeum Marokańskiej Sztuki Kulinarnej jest ukryte za średniowiecznymi murami w kolorze ochry, w sercu medyny, niedaleko Pałacu Bahia. Wchodząc do środka, zostajemy przeniesieni do spokojnej oazy, która pozwala zapomnieć o nieubłaganym upale i hałasie świata zewnętrznego.

The museum's three floors are dedicated to showcasing the rich culinary heritage of Morocco, with exhibitions carefully curated to take visitors on a journey through various aspects of local cuisine. From the origins of spices to the art of table setting, each section presents a unique element of Moroccan gastronomy. As we explore the museum, we discover traditional techniques for preserving food such as khlii, butter, olives, preserved lemons, and also the various flours used for bread making.

Trzy piętra muzeum poświęcone są prezentacji bogatego dziedzictwa kulinarnego Maroka, a wystawy zostały starannie dobrane tak, aby zabrać zwiedzających w podróż po różnych aspektach lokalnej kuchni. Od początków przypraw po sztukę nakrywania stołu, każda sekcja przedstawia unikalny element kuchni marokańskiej. Zwiedzając muzeum, odkrywamy tradycyjne techniki konserwowania żywności, takiej jak khlii, masło, oliwki i konserwowane cytryny, a także różne mąki używane do wypieku chleba.

The museum is located in an 18th-century Riad, which has been meticulously renovated to maintain its original charm. The riad palace, which once belonged to a Marrakesh notable, boasts two interior courtyards and spans over 5000 square meters. The central courtyard is adorned with a stunning Carrara marble fountain surrounded by four olive trees and two lavish salons with ceilings that soar over 16 feet high. This serene atmosphere provides a perfect setting for immersing yourself in the world of Moroccan cuisine and culture.

 

Muzeum mieści się w XVIII-wiecznym Riadzie, który został pieczołowicie odrestaurowany, aby zachować swój pierwotny urok. Ten piękny riad, który niegdyś należał do notariusza z Marrakeszu, może pochwalić się dwoma wewnętrznymi dziedzińcami i zajmuje powierzchnię ponad 5000 metrów kwadratowych. Centralny dziedziniec ozdobiony jest fontanną z marmuru z Carrary, otoczoną czterema drzewami oliwnymi i dwoma wystawnymi salonami z sufitami wznoszącymi się na ponad 5 metrów.

The courtyard is also a wonderful setting for a glass (or two) of cold juice.

Dziedziniec jest także wspaniałym miejcówką do posiedzenia ze szklaneczka (lub dwoma) zimnego soku.

The Bahia Palace

The Bahia Palace is a stunning example of Moroccan architecture combining Moorish, Arab, and Islamic styles. Arches, domes, intricate plasterwork and zouak (painted wood) adorn the architecture adding to the palace's grandeur.

As in typical Islamic architecture, the palace is marked by bold geometrical symmetry in all its shapes, and landscaped gardens with their reflected light and water features. However, within the Bahia Palace, there are instances where the fundamental rules and principles of Islamic architecture are deviated from. For example, the distribution of living areas and courtyards is uneven. This can be attributed to the palace's complex history, as its expansion necessitated accommodating existing buildings within a limited space.

Nasz drugi riad znajduje się zaledwie kilka kroków od Pałacu Bahia.

Zbudowany w XIX wieku przez Si Moussę, wielkiego wezyra sułtana, na jego własny użytek, pałac przeszedł na przestrzeni lat kilka procesów renowacji, ale nadal daje wgląd w swój pierwotny urok i wielkość. Jest to wspaniały przykład architektury marokańskiej łączącej style mauretańskie, arabskie i islamskie. Łuki, kopuły, misterne stucco i zouak (malowane drewno) dodają pałacowi majestatu. Typowo dla architektury islamskiej, pałac charakteryzuje się geometryczną symetrią kształtów oraz pięknymi ogrodami, wykorzystaniem odbitego światła i elementami wody. Jednak zdarzają się tu przypadki odstępstwa od podstawowych zasad i zasad architektury islamskiej. Na przykład rozkład obszarów mieszkalnych i dziedzińców jest nierówny. Można to przypisać złożonej historii pałacu, gdyż jego rozbudowa wymagała oddawania budynków na ograniczonej przestrzeni.

Na teren pałacu wchodzi się przez łukowatą bramę od głównej ulicy, za którą do pałacu prowadzi długa ogrodowa ścieżka. Ścieżka między zewnętrznymi ścianami pałacu a wejściem do samego pałacu Bahia jest wysadzana palmami, jukami, drzewami cytrusowymi, cyprysami i hibiskusami.

Pierwszym budynkiem, do którego wchodzimy podczas naszej wizyty jest Mały Riad (Petit Riad). Jego kwadratowy ogród wypełniony jest bujną roślinnością i podzielony chodnikami wzdłuż dwóch środkowych osi. Otaczają go bogato zdobione galerie i pokoje. Podziwiać możemy tu kunsztowne dekoracje ze sztukaterii i drewna cedrowego.

From here we go to the Small Courtyard, with white, mostly unadorned walls. The floor consists of white Carrara marble. In the centre stands a fountain, encircled by tiled mosaics. These tiny, carefully positioned ceramics are particularly characteristic of Morocco. The technical term for this art is Zellij. Four rooms open out onto the courtyard: each was once occupied by one of the four wives of the Grand Vizier. The buildings in this part of the palace are more modestly decorated than the two riads. Other than the mosaics, the notable features are the cedarwood ceilings and the beautifully carved doors.

Stąd idziemy na Mały Dziedziniec, z białymi, w większości pozbawionymi ozdób ścianami. Podłoga wykonana jest z białego marmuru z Carrary. Pośrodku stoi fontanna otoczona mozaikami kafelkowymi. Te maleńkie, starannie rozmieszczone ceramiki są szczególnie charakterystyczne dla Maroka. Termin techniczny określający tą sztukę to Zellij. Cztery pokoje wychodzą na ten dziedziniec. Każdy z nich był kiedyś zajmowany przez jedną z czterech żon wielkiego wezyra. Budynki w tej części pałacu są skromniej urządzone niż w riadach. Oprócz mozaik godnymi uwagi elementami są sufity z drewna cedrowego i pięknie rzeźbione drzwi.

The so-called Courtyard of Honour (Cour d’honneur) or Grand Court, is particularly impressive. It was completed in 1898/99 and its size is really impressive (50 by 30 metres). The courtyard is completely lined with Italian Carrara marble and surrounded by an elegant and colourful wooden gallery. It is surrounded by as many as 80 rooms, built to house the concubines of the Grand Vizier’s harem. These women did not enjoy a particularly high social status during their time, nor did the eunuchs who guarded the harem.

 Dziedziniec Honorowy (Cour d’honneur), znany także jako Wielki Dziedziniec został ukończony w latach 1898/99, a jego wymiary są naprawdę imponujące (50 na 30 metrów). Jest on w całości wyłożony marmurem i otoczony elegancką, kolorową drewnianą galerią. Otacza go aż 80 pokoi, zbudowanych dla konkubin haremu wielkiego wezyra. Kobiety te nie cieszyły się w swoich czasach szczególnie wysokim statusem społecznym, podobnie jak eunuchowie strzegący haremu.

The Large Riad is located on the northern side of the Courtyard of Honour. This is the oldest part of the Bahia Palace. The ceilings are carved from cedar wood and embellished with decorative patterns. The courtyard is occupied by a very large riad garden which is still planted with trees from the 19th century.

Wielki Riad położony jest po północnej stronie Dziedzińca Honorowego. To najstarsza część Pałacu Bahia. Sufity są tu rzeźbione z drewna cedrowego i ozdobione dekoracyjnymi wzorami. Dziedziniec zajmuje bardzo duży ogród, w którym nadal rosną drzewa z XIX wieku.

To the west and east of the Large Riad, there are additional chambers, which are equipped with fireplaces and adorned in the typical Zellij style. Once again, the wooden ceilings are beautifully painted. Near the palace gates, there is a private apartment. This was constructed in 1898 for Bou Ahmed's first wife, Lala Zinabe. In this space, too, there are masterfully painted ceilings, elaborate stucco decorations, and stained-glass windows.

Na zachód i wschód od Wielkiego Riadu znajdują się dodatkowe komnaty wyposażone w kominki i ozdobione typowym stylem Zellij. Po raz kolejny drewniane sufity są pięknie pomalowane. Niedaleko bram pałacowych znajduje się prywatny apartament. Został on zbudowany w 1898 roku dla pierwszej żony Bou Ahmeda, Lali Zinabe. Również i w tej przestrzeni znajdują się mistrzowsko pomalowane sufity, wyszukane dekoracje sztukatorskie i witraże.

Riad Ennafoura

Today was a write-off - I spent the entire day stuck between the bathroom and my bed, courtesy of last night's dinner (or possibly juice, but I blame the dinner). Big shoutout to our riad's thoughtful staff, who brought me tea and special spices to help settle my stomach. And even though we were supposed to check out at 11, they let us stay until late afternoon and arranged for our luggage to be collected. I love Ennafoura. Let’s sum up our staying in this riad.

 

Dzisiejszego dnia praktycznie nie było. Spędziłam go pomiędzy łazienką a łóżkiem - zasługa wczorajszej kolacji (lub ewentualnie soku, ale jednak obwiniam kolację). Szefowa naszego naszego riadu przyniosła mi milion herbat i specjalne przyprawy na uspokojenie żołądka. I chociaż mieliśmy wymeldować się o 11, pozwolili nam zostać w pokoju do późnego popołudnia i sami zorganizowali odbiór bagażu przez kolejny riad. Uwielbiam Ennafourę. Podsumujmy więc nasz pobyt w tym riadzie.

This hidden gem (and I mean hidden) is tucked away in the north-east part of the Medina, just a 15-minute walk from Jemaa el-Fna and not far from some amazing historical sites. (Medersa Ali Ben Youssef and the Maison de la Photographie are just a very short walk away)

 

Riad jest ukryty (trzeba znać ten labirynt uliczek, żeby tam trafic) w północno-wschodniej części Medyny, zaledwie 15 minut spacerem od Jemaa el-Fna i niedaleko niesamowitych zabytków. (Medersa Ali Ben Youssef i Maison de la Photographie znajdują się w odległości krótkiego spaceru od hotelu)

If there is a hidden gem in Marrakesh, it is the Ennafoura. The riad itself is a stunning example of 17th-century Saadian architecture, with intricate stuccowork and carved cedarwood details. The courtyard is beautiful, and the first-floor salon has a gorgeous hand-painted ceiling and carved stucco windows. The roof-terrace contains shaded seating beneath a Berber tent, sun loungers and a large hot tub (see my previous blog entry about it)

Jeśli w Marrakeszu coś zasługuję na nazwę hidden gem, to jest to Ennafoura. Ten riad jest wspaniałym przykładem XVII-wiecznej architektury Saadytów, z misternymi sztukateriami i rzeźbionymi detalami z drewna cedrowego. Dziedziniec jest piękny, a salon na pierwszym piętrze ma wspaniały, ręcznie malowany sufit i rzeźbione stiukowe okna. Na tarasie na dachu znajdują się zacienione miejsca do siedzenia pod namiotem berberyjskim, leżaki i duża wanna z hydromasażem (jeden z moich poprzednich wpisów na blogu mówi więcej na ten temat).

We stayed in the Mouassine Room, which was perfect for us. It's a ground-floor room, right next to the patio, with huge windows and comfy wooden doors that open up to the courtyard. The bathroom was modest but clean and did the trick.

Mieszkaliśmy w pokoju Mouassine, który był dla nas idealny. To pokój na parterze, tuż przy patio, z ogromnymi oknami i wygodnymi drewnianymi drzwiami wychodzącymi na dziedziniec. Łazienka była skromna, ale czysta i przyjemna.

The managers were absolute stars - friendly, attentive, and went above and beyond to make our stay amazing. And the price? It was a total steal for what we got. They should be much more expensive, really, but I am not going to complain about it.  

Breakfast was different every morning but always delicious.

I feel a bit sorry to move to another riad today.

 

Zarzadzający riadem byli przyjaźni, uprzejmi i robili wszystko, aby nasz pobyt był udany. A cena? To była okazja, jakich mało. Nie wiem jakim cudem Ennafuora nie była dużo droższa, ale nie będę narzekać!

Śniadania było inne każdego ranka, ale zawsze pyszne. Trochę nam aż smutno, że dzisiaj przeprowadzam się do innego riadu.