Madrasa Ben Youssef

We begin our day's explorations from the nearby Madrasa Ben Youssef. Founded in the 14th century, this madrasa was once the largest Islamic school in North Africa and is now a designated UNESCO World Heritage Site. In addition to being a religious school, it also served as a mosque and a library. In the 16th century, a grand courtyard and minaret were added to the complex. Though it fell into disrepair when abandoned in the 18th century, the madrasa was meticulously restored in the 19th century and reopened as an Islamic school.

Zwiedzanie rozpoczynamy od pobliskiej Madrasy Ben Youssef. Założona w XIV wieku madrasa była niegdyś największą szkołą islamską w Afryce Północnej, a obecnie znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oprócz tego, że była szkołą religijną, służyła także jako meczet i biblioteka. W XVI wieku do kompleksu dodano okazały dziedziniec i minaret. Choć została opuszczona w XVIII wieku i zaczęła popadać w ruinę, madrasa została pieczołowicie odrestaurowana w XIX wieku i ponownie otwarta jako szkoła islamska.

The architecture of Madrasa Ben Youssef in Marrakech is a stunning representation of Moroccan design. Crafted from red sandstone, the building is adorned with intricate geometric patterns and carved stucco. Zellige tiles featuring exquisite geometric and floral motifs embellish the walls, while elaborately carved cedar wood graces the doors and ceilings.

Passing through the vestibule's bronze doors topped by a carved cedar lintel, we find ourselves in a mosaic-paved corridor leading to the main entrance - a grand archway that ushers us into a vast central courtyard.

Architektura Madrasy Ben Youssef w Marakeszu jest piękną reprezentacją marokańskiego stylu. Budynek wykonany z czerwonego piaskowca ozdobiony jest misternymi geometrycznymi wzorami i rzeźbionymi sztukateriami. Płytki Zellige z kunsztownymi motywami geometrycznymi i kwiatowymi zdobią ściany, a misternie rzeźbione drewno cedrowe ozdabia drzwi i sufity.

Przechodzimy do przedsionka przez brązowe drzwi zwieńczone rzeźbionym nadprożem z cedru, aby znaleźć się w wyłożonym mozaiką korytarzu prowadzącym do głównego wejścia – wielkiego łukowego przejścia, które wprowadza nas na rozległy centralny dziedziniec.

The courtyard, embellished with white marble and supported by four stunning facades, features an ablution pool at its centre and is encircled by two tiers of arched galleries. These galleries exhibit vibrant tiles and carved stucco, guiding visitors to the diverse classrooms and prayer halls.

Dziedziniec, ozdobiony białym marmurem i wsparty na czterech pięknych fasadach, ma pośrodku basen do ablucji i jest otoczony dwoma poziomami łukowatych galerii.Galerie prowadzące do sal lekcyjnych i modlitewnych ozdobione są imponującymi kafelkami w intensywnych kolorach oraz rzeźbionymi sztukateriami.

A magnificent wooden door grants access to the expansive prayer hall, distinguished by a cedar dome and segmented by marble columns. Similar to the cedar carvings in the courtyard, the hall's decorations are characterized by pine cone and palm motifs. The mihrab is adorned with verses from the Qur'an, adding a spiritual dimension to the interior.

Wspaniałe drewniane drzwi prowadzą  do obszernej sali modlitewnej, wyróżniającej się cedrową kopułą i podzielonej marmurowymi kolumnami. Podobnie jak cedrowe rzeźby na dziedzińcu, dekoracje sali charakteryzują się motywami szyszek i palm. Mihrab ozdobiony jest wersetami z Koranu, co dodaje wnętrzu duchowego wymiaru.

Within the madrasa are 134 small student rooms arranged around 13 courtyards, primarily situated on the east and west sides of the edifice - 54 on the ground level and 80 on the upper floor. Each room is a testament to the dedication to learning that once resonated within the walls of Madrasa Ben Youssef.

W madrasie znajdują się 134 małe pokoje studenckie rozmieszczone wokół 13 dziedzińców, położonych głównie po wschodniej i zachodniej stronie gmachu – 54 na parterze i 80 na piętrze. Każdy pokój jest świadectwem motywacji do nauki, która kiedyś yła motywem przewodnim Madrasy Ben Youssef.

YSL Musem

Few steps away from the gardens we find Yves Saint Laurent’s Museum, featuring some of his dresses, drawings, and movies about the designer. As much as I like YSL, the highlight of this place was for me the building itself. Toned-down ocher and brick colours contrast beautifully with bright hues of tinted-glass windows, whilst cubic shapes are connected by sweeping curves.

Pięć minut od ogrodów spacerkiem znajduje się Muzeum YSL, w którym można zobaczyć niektóre kreacje, szkice oraz filmy o tym projektancie mody. O ile lubię YSL, o tyle największą atrakcją tego miejsca był dla mnie sam budynek. Stonowane barwy ochry i cegły pięknie kontrastują z nasyconymi kolorami okiennych szyb, a sześcienne kształty łączą zamaszyste łuki.

There is also a nice café inside, with a patio containing soe greenery and a swimming pool. Obviously, we use the opportunity to rehydrate (the juices here are above average tasty).

Wewnątrz znajduje się również przyjemna kawiarnia z patio pełnym zieleni i basenem. Oczywiście korzystamy z okazji, aby się nawodnić (soki tutaj są ponadprzeciętne smaczne).

Museum of Marrakesh

Our next destination is the Dar Mnebhi palace from the late nineteenth century, a great example of classical Andalusian architecture, housing the Museum of Marrakesh.

Po lunchu kierujemy się do pałacu Dar Mnebhi z końca XIX wieku, wspaniałego przykładu klasycznej architektury andaluzyjskiej, w którym mieści się Muzeum Marakeszu.

First, we go to see a beautiful smaller traditional courtyard.  Rooms around this courtyard contain the museum’s collection of paintings.

Najpierw idziemy zobaczyć piękny, mniejszy, tradycyjny dziedziniec. Pomieszczenia wokół tego dziedzińca zawierają kolekcję malarstwa.

More paintings are presented in the old hammam and kitchen.

Kolejne obrazy są wystawione w starej łaźni tureckiej i kuchni.

The most impressive part of this building is a massive patio with a magnificent brass chandelier adorned with ornate geometric and arabesque motifs.  Nowadays fully paved and roofed over; in the past, it used to be an open garden planted with trees and flowers. The patio has a few fountains and is decorated with zelliij (zellige) tilework, stained glass and carved cedar wood.

Najbardziej imponującą częścią budynku jest ogromne patio ze wspaniałym mosiężnym żyrandolem ozdobionym bogatymi motywami geometrycznymi i arabeskowymi. Obecnie patio ma położoną mozaikową  podłogę i jest zadaszone, w przeszłości znajdował sie tutaj otwarty ogród obsadzony drzewami i kwiatami. Patio posiada kilka fontann i jest ozdobione kafelkami zelliij (zellige), witrażami i rzeźbionym drewnem cedrowym.

The rooms around the courtyards, some adorned with beautiful stucco and wood decorations, are filled with weapons, clothes, pottery and other traditional Moroccan objects.

Pokoje wokół dziedzińców, niektóre ozdobione pięknymi dekoracjami stiukowymi i drewnianymi, są wypełnione bronią, ubraniami, ceramiką i innymi tradycyjnymi przedmiotami.

Musee de la Musique

From Le Jardin Secret, we backtrack a little to the Mouassine district to find the Musee de Mouassine, also known as Musee de la Musique. The museum is tucked away next to the south-eastern corner of the Mouassine Mosque, along Derb el Hammam. It takes us a moment to find it, and we must go through a passage with a very low ceiling.

Z Le Jardin Secret cofamy się trochę do dzielnicy Mouassine, aby znaleźć Musee de Mouassine, znane również jako Musee de la Musique. Muzeum jest schowane obok południowo-wschodniego rogu meczetu Mouassine, przy Derb el Hammam. Znalezienie go zajmuje nam chwilę, zwłaszcza, że musimy przejść przez przejście z bardzo niskim sufitem, co wygląda jakbyśmy się pakowali komuś w jego rozwalające się podwórko.

The architecture of this place itself makes it worth a visit, but the display is also interesting, telling visitors about the diversity of music in Morocco and its multiple Andalusian, Berber and African heritages.

Sama architektura tego miejsca sprawia, że warto je odwiedzić, ale eksponaty są również interesujące, opowiadając odwiedzającym o różnorodności muzyki w Maroku i jego wielorakim dziedzictwie: andaluzyjskim, berberyjskim i afrykańskim.

The museum is hosted in a beautiful XVI-century Saadian house carefully renovated to its former glory.

Muzeum mieści się w pięknym XVI-wiecznym domu Saadytów, starannie odrestaurowanym do swojej dawnej świetności.

The house contains a first-floor douiria (guest apartment). Its reception room with amazingly colourful wood carvings and a central skylight belongs to the best we have seen in Marrakesh.

Na pierwszym piętrze domu znajduje się douiria - mieszkanie dla gości. Jego główny pokój z kolorowymi rzeźbami w drewnie i z centralnym świetlikiem należy do najlepszych historycznych wnętrz, jakie widzieliśmy w Marrakeszu.

There is also a nice rooftop café here, with so many cute seating areas that I do not know which one to choose. Eventually, we stay on the highest terrace, listening to the muezzins calling for prayers whilst tasting mint tea (or, in Marcin’s case, coffee).

Jest tu także ładna kawiarnia na dachu,  z tak wieloma uroczymi miejscami do siedzenia, że nie wiem, który zakątek wybrać. Ostatecznie zostajemy na najwyższym tarasie, słuchając muezzinów nawołujących do modlitwy i degustując herbatę miętową (a w przypadku Marcina kawę).

(Not so) Secret Garden

The very first place we visit in Marrakesh is Le Jardin Secret. Despite the name, the garden isn’t that much of a secret anymore. On the contrary, it is usually on a “must visit” list of nearly everyone visiting Marrakesh, so it is worth coming early (or very late) to avoid the crowds. And that is why we start the day from here.

Pierwszym miejscem, które odwiedzamy w Marrakeszu, jest Le Jardin Secret. Wbrew swojej nazwie ogrody te nie są żadną tajemnicą. Wręcz przeciwnie, zwykle znajduje się na liście „must visit” prawie każdej osoby odwiedzającej Marrakesz, dlatego warto tu przyjść, jak tylko otwierają (lub bardzo późno), aby uniknąć tłumów. I dlatego też zaczynamy dzień od tego miejsca.

A powerful local chief once owned this place, and it was one of the largest private riads in the medina. But it is not the old buildings that are the attention catcher here; it is the lush greenery of the exotic and Islamic gardens. The riad was watered by a unique underground irrigation system (khettara), which is still operational today. We understood much better how it works after watching a very interesting movie in one of the visitable rooms on the ground floor. The khettara is a ground drainage tunnel that intercepts the water of the groundwater aquifer and then distributes it to the city’s mosques, fountains and hammams. It also reached some of the great houses, including Le Jardin Secret, which had its own water supply -  a rare privilege and an additional sign of wealth.

Dzisiejszy Le Jardin Secret był kiedyś jednym z największych prywatnych riadów w medynie. Ale to nie stare budynki najbardziej przyciągają tutaj uwagę, a raczej dwa piękne ogrody: egzotyczny i islamski. Caly teren riadu był nawadniany przez unikalny podziemny system nawadniania (khettara), który funkcjonuje do dziś. Zasady jego działania zrozumieliśmy po obejrzeniu bardzo ciekawego filmu w jednej z sal pawilonu udostępnionych do zwiedzania. Khettara to podziemny tunel odwadniający, który przechwytuje wodę z warstwy wodonośnej wód gruntowych, a następnie rozprowadza ją do miejskich meczetów, fontann i łaźni. Tunele te docierały także do najważniejszych riadów, w tym Le Jardin Secret, który miał dzięki temu własny dostęp do wody– rzadki przywilej i dodatkowy znak zamożności.

To see the watch tower, we head up the narrow stairs to the café at its base, where we are collected by the local guide. The 17-m tall tower is constructed from brick and lime mortar, with large wooden beams enclosed in the walls to consolidate the structure. The room on the top floor has a richly decorated ceiling and an excellently decorated door.

Aby obejrzeć wieżę wartowniczą wchodzimy wąskimi schodami do kawiarni u jej podnóża, gdzie czeka na nas miejscowy przewodnik. 17-metrowa wieża jest zbudowana z cegły i zaprawy wapiennej, a duże drewniane belki są zamknięte w ścianach, aby wzmocnić jej konstrukcję. Pomieszczenie na najwyższym piętrze ma bogato zdobiony sufit i pięknie zdobione drzwi.

From the top of the tower, we can admire the whole medina.  

Ze szczytu wieży możemy podziwiać całą medynę.

On the way down, we stop in a cafe for a glass of juice. It is a splendid place to have a refresher whilst surveying the Secret Garden below.

Po drodze na dół zatrzymujemy się w kawiarni na szklankę soku pomarańczowego. Chwila relaksu przy soku, z widokiem na piękne ogrody poniżej, pomaga naładować akumulatory w tym upale.

The exotic garden is filled with plants from all over the world (for example, South Africa, Madagascar, Australia and Latin America), emphasising the experimental aspect of the great gardens of Marrakech. It recalls the Garden of Eden with colourful blooms, bird songs and water trickling from fountains and channels which irrigate the garden.

Egzotyczny ogród wypełniony jest roślinami z całego świata (m.in. z RPA, Madagaskaru, Australii i Ameryki Łacińskiej), podkreślając eksperymentalny aspekt znakomitych ogrodów Marrakeszu. Przypomina on ogród Eden z kolorowymi kwiatami, śpiewem ptaków i wodą sączącą się z fontann i kanałów nawadniających ogród.

The Islamic garden was restored following the likely nineteenth-century layout. This four-part layout of this garden was designed to facilitate the irrigation of the grounds. Rows of citrus trees help create the effect of the bustan, or scented orchard garden.

Islamski ogród został odrestaurowany zgodnie z tym, jak projektowano ogrody w XIX wieku. Czteroczęściowy układ tego ogrodu ułatwia także nawadnianie terenu. Rzędy drzew cytrusowych pomagają stworzyć efekt bustanu, czyli pachnącego sadu.